Kreta to najdalej na południe wysunięta i największa grecka wyspa, kraina potężnych gór, wyspiarzy dumnych ze swej niezależności oraz niezwykłych pozostałości po jednej z najstarszych wielkich cywilizacji świata i najstarszej cywilizacji Europy.
Obszar Krety był już zamieszkany w okresie neolitu (ok. 6500 lat p.n.e.) Pochodzenie ludności kreteńskiej nie jest dokładnie znane. Prawdopodobnie pierwsi osadnicy przybyli na Kretę z Azji Mniejszej. Kulturę minojską, zwaną też kreteńską odkrył dla świata ok. roku 1900 brytyjski archeolog Arthur Evans. Trwała ona od ok. roku 3000 do 1400 p.n.e.
W III tysiącleciu p.n.e. Kreta stała się aktywnym ośrodkiem produkcji i obróbki brązu. Ok. 2500 r p.n.e. istniały już kontakty handlowe z Cykladami, Azją Mniejszą, Grecją i Egiptem. Ok. 2300 r p.n.e. rozpoczął się rozkwit kulturalny i gospodarczy wyspy.
Szczytowa faza rozwoju kultury minojskiej przypada na okres pomiędzy 2000 r p.n.e - kiedy to zaczęto budować pałace na Krecie – a 1750 r p.n.e.
Ok. roku 1700 p.n.e. silne trzęsienia ziemi i wywołane nimi rozległe pożary zniszczyły wielkie pałace Krety. Kreteńczykom udało się je odbudować i powiększyć. Stały się one jeszcze wspanialsze. Cywilizacja minojska przeżywała ponowny rozkwit. Udało się jej zdominować niezależną dotąd kulturę Cyklad (wysp na Morzu Egejskim), która od dłuższego czasu chyliła się ku upadkowi. Wpływy kultury minojskiej obejmowały praktycznie wszystkie wyspy Morza Egejskiego, sięgnęły nawet do Peloponezu.
Nie jest do końca jasne co tak naprawdę spowodowało upadek tej wielkiej cywilizacji. Historycy nadal spierają się na ten temat. Wśród przyczyn wymienia się m.in. wybuch wulkanu Thira (obecne Santorini). Najazd Achajów (Mykeńczyków) ok. 1450 r p.n.e na pewno przyspieszył ten proces.
Ok. 1380 r p.n.e mieszkańcy Krety zbuntowali się przeciwko Achajom.
Ok. 1100 r p.n.e większość obszaru Krety podbili greccy Dorowie, całkowicie niszcząc resztki kultury minojskiej.
Odosobnienie wyspy nie umożliwiło jej odegrania ważnej roli w wydarzeniach, które ukształtowały historię okresu klasycznego i helleńskiego. Jednak kiedy Filip II poszukiwał sprzymierzeńców aby urzeczywistnić swoje pragnienia odpowiedź Krety była pozytywna. Od tego czasu wyspa rozwinęła przyjazne stosunki z Macedończykami. Większość miast wspierała Aleksandra Wielkiego choć niektóre jak np. Lyttos, sprzymierzyły się z jego wrogami, Spartanami. Wielu żołnierzy najemnych z Krety wzięło udział w wyprawach Aleksandra w Azji.
Po śmierci Aleksandra Wielkiego(okres hellenistyczny – 323-67 p.n.e) część Krety i niektóre wyspy Morza Egejskiego znalazły się pod panowaniem egipskiej dynastii Ptolemeuszów.
Ok. roku 67 p.n.e Kreta została podbita przez Rzym. Pozostała pod jego panowaniem do IV wieku naszej ery.
W 395 r Kreta stała się jedną z prowincji bizantyjskich. Odtąd życie na Krecie toczyło się z dala od wielkich wydarzeń politycznych aż do IX wieku kiedy to wyspie zagrozili Arabowie.
Zawładnęli nią ok. 828 r na okres ok. 130 lat. Poniekąd założyli miasto al-Khandaq (dzisiejszy Iraklion – osada na tym miejscu istniała już dużo wcześniej) , które następnie ufortyfikowali.
Bizancjum ponownie odzyskało Kretę w roku 960 po wielomiesięcznych atakach – pod wodzą Nikiforosa Fokasa. Kreta pozostawała pod panowaniem Bizancjum do 1204 r . Wtedy do akcji wkroczyli Wenecjanie, którzy rządzili wyspą do 1669 r.
Kreteńczycy buntowali się przeciwko okupantom czego wyrazem były liczne powstania. Mimo to, w pewnym momencie nastąpił przełom, okazało się, że rdzenni mieszkańcy i okupanci mają wspólne cele. W XVI wieku na Krecie zapanował pokój. Zacieśniły się kulturalne więzi z Wenecją. Kreta korzystała z owoców rozwoju ekonomicznego jaki nastąpił pod wodzą Wenecji. Wobec rosnącego zagrożenia ze strony Imperium Osmańskiego Wenecjanie zaczęli budować fortyfikacje obronne – najsłynniejsza w Iraklionie (Kandii) , Chanii i Rhetimno oraz na wyspie Spinalonga. Niestety nie udało się Wenecjanom utrzymać Krety, mimo zaciętych walk. Po 21 latach oblężenia Turcy stali się panami wyspy. Nastąpiło to w 1669 r i trwało do 1898 r.
Bilans rządów tureckich był raczej negatywny. Na odciętej od świata wyspie nie rozwijało się życie intelektualne i artystyczne. Dodatkowo wyspa została wmieszana w wojnę rosyjsko-turecką, która zakończyła się niekorzystnie dla Turcji. Od 1821 r przez kolejne 10 lat powstania na Krecie wybuchały niemal bez przerwy.
W 1829 r Grecja odzyskała niepodległość jednak Kreta nadal znajdowała się pod panowaniem tureckim. Po powstaniu w 1896 r. wielkie mocarstwa wymogły na Turcji uznanie autonomii Krety, pod swoim protektoratem.
Lata 1898-1913 – to okres autonomii Krety.
W 1913 r Kretę oficjalnie przyłączono do Grecji.
Tekst ten opracowałam na podstawie różnych źródeł: kilku przewodników i internetu. Czasem miałam wątpliwości co do niektórych dat z uwagi na to, że różne przewodniki podają różne daty ;) Jeśli istnieją jakieś nieścisłości - to nie są one zbyt duże.
To na razie tyle :) ***
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz