Kreta, wyspa wśród morskiej rzucona otchłani,
Żyzna, pełna uroków - a siedzą tam na niej
Roje luda, a liczy dziewięćdziesiąt grodów.
Moc tam różnego szczepu i mowy narodów.
Są Achaje, Kydony, Dory bujnogrzywe,
Pelazgi, toż Kreteńcy, tubylcy właściwe.
Na wyspie jest gród Knossos, wielki i stołeczny,
Gdzie lat dziewiątek władal Minos (...)
Odyseja, pieśń XIX

05 czerwca 2015

Muzyka kreteńska cz.II


W końcu wróciłam i zgodnie z zapowiedzią - zamierzam nadal „muzykować” w rytmie kreteńskich instrumentów, pieśni i tańców;)






W dzisiejszych czasach na Krecie najczęściej muzykuje się przy akompaniamencie liry (λύρα) bądź skrzypiec (βιολί), jednak nie mniejszą rolę odgrywa kreteńskie laouto (λαούτο). Jest to instrument strunowy szarpany z bardzo szerokiej rodziny lutni. Z wyglądu przypomina nieco inny instrument – oud, który jest uznawany za przodka lutni i nazywany też lutnią arabską lub perską. W przeciwieństwie do innych rodzajów lutni kreteńskie laouto ma dosyć długą szyjkę i największy korpus ze wszystkich instrumentów tego rodzaju. Z tego powodu dźwięki pochodzące z klasycznej lutni i laouto różnią się znacznie. Długość szyki i naprężenie strun ma duży wpływ na rodzaj dźwięku. Laouto ma 8 strun – w czterech rzędach po dwie. Jest to instrument, który nadaje charakterystyczny rytmiczny podkład pieśniom i tańcom.

Poniżej: kreteńskie laouto i George Xilouris.




Pozostałe instrumenty przewijające się w "kreteńskim muzykowaniu" to thiamboli (θιαμπολι) , askomandoura (ασκομαντούρα), daouli (νταούλι) a także mandolina (μαντολινο) czy mandoura (μαντούρα )

Thiamboli (θιαμπολι)– to rodzaj bardzo prostego, wręcz prymitywnego fletu. Używa się różnych nazw m.in. habioli, sfyrohabioli, fthiaboli...

I Thiamboli w akcji... :)





Askomandoura (ασκομαντούρα)– to z kolei rodzaj dud.






Daouli (νταούλι)– to rodzaj dwustronnego bębenka. Występują w różnych rozmiarach.

Poniżej daouli i askomandoura.





Mandolina (μαντολινο) albo mantola (nieco starsza od mandoliny) – to też rodzaj lutni. . Jest to niewielki instrument strunowy szarpany. Również posiada cztery pary strun – czyli jest to instrument ośmiostrunowy (najczęściej-bo są też mandoliny 10 strunowe).




Podczas zaznajamiania się z rodzajami kreteńskich instrumentów w różnego rodzaju materiałach przewijają się też takie nazwy jak boulgari (μπουλγαρί) - pochodzi z Turcji czy tambouras (ταμπουράς) - jego poprzedniczką była starożytna grecka pandoura (πανδούρα).

Wracając jeszcze do liry i skrzypiec:

Podobno wielu muzyków grających na lirze zaczynało od gry na skrzypcach. Od 1950 roku, z powodu nacjonalistycznej polityki przyjętej przez folklorystów, w Grecji obowiązywał zakaz publicznego wykonywania muzyki kreteńskiej z akompaniamentem skrzypiec. Skrzypce uznano za instrument obcy kulturowo, który został „zaimportowany” na Kretę w pakiecie z rządami Wenecjan. Jednocześnie lira została „koronowana” na symbol czystej, oryginalnej, kreteńskiej muzyki. I praktycznie tak jest do dzisiaj (może oprócz tego, że nie ma zakazu muzykowania na skrzypcach).

A prawda jest taka, że ani skrzypce ani lira nie mają oryginalnych, kreteńskich korzeni. Jedyna kwestia o jaką można by się spierać – i zapewne w pewnych kręgach to się dzieje – który instrument pojawił się na Krecie wcześniej;) Obecnie w niektórych częściach Krety bardziej powszechne są skrzypce, w innych lira. 

"Zestaw" kreteński nr 1: podwójne laouto, skrzypce i daouli...oraz Antonis Martsakis ;)





"Zestaw" nr 2: z lirą w roli głównej, poza tym ze cztery lutnie i daoulaki ;)





Postaram się znaleźć jeszcze inne "zestawy" ;) , na dzień dzisiejszy musi wystarczyć. Zresztą i tak temat jest niewyczerpany i osobiście czuję mocny niedosyt. Nie ma zbyt wielu opracowań w języku polskim na temat kreteńskiej muzyki - pochodzenia poszczególnych instrumentów i generalnie korzeni kreteńskiego folku. Posiłkowałam się anglojęzycznymi stronami.  Szczerze powiedziawszy - nie sądzę również aby było szersze zapotrzebowanie na tego typu wiedzę wśród Polaków. Nie wiem czy ktoś - oprócz mnie - ma ochotę zgłębiać te wszystkie niuanse muzyczne, różnice pomiędzy lirą i skrzypcami, sposobem gry, różnice pomiędzy rodzajami lutni (a tych jest naprawdę sporo;))  Staram się jak mogę poznawać każdy aspekt kreteńskiej kultury, jednak nie chciałabym zbytnio przynudzać, skupiłam się więc tylko na najważniejszych rzeczach (oczywiście z mojego punktu widzenia najważniejszych;) ) Jeśli ktoś się ze mną nie zgadza - bardzo proszę o odzew;) 

Linki:


xilouris.gr

greek folk music and dance instrumenty

www.cretamusic.com

Zamieszczając te linki chciałam jedynie pokazać jak wiele instrumentów przewija się w kreteńskiej  ( i generalnie w greckiej) muzyce.